Ο ελληνικός αγροτικός τομέας είναι μεγάλος σε σημασία αλλά εύθραυστος και με μια περιορισμένη διείσδυση στις διεθνείς αγορές καθώς βρίσκεται αντιμέτωπος με ποικίλους κινδύνους και προκλήσεις αλλά και με ευκαιρίες στις οποίες θα πρέπει να ανταποκριθεί με τον αποτελεσματικότερο τρόπο. Σήμερα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αγρότες είναι:
- το μικρό μέγεθος και ο πολυ-τεμαχισμός της εκμετάλλευσης,
- η αποεπένδυση και η έλλειψη βασικών γνώσεων/δεξιοτήτων των απασχολουμένων, και
- η απόκλιση μεταξύ τιμών παραγωγού και καταναλωτή και η συνεχής αύξηση του κόστους των εισροών.
Ένα βασικό εργαλείο που διαθέτουν οι παραγωγοί για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους είναι ο σχηματισμός και η λειτουργία ομάδων και οργανώσεων παραγωγών. Μέχρι σήμερα υπάρχουν οργανώσεις παραγωγών μόνο για τον τομέα των οπωροκηπευτικών, τον τομέα αμπελο-οινικών προϊόντων, τον τομέα του ελαιολάδου και επιτραπέζιων ελιών, καθώς και τον τομέα του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων.
Βάσει των σχετικών στοιχείων που τηρούνται στις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ, στους 4 τομείς στους οποίους υπάρχει το σχετικό θεσμικό πλαίσιο, παρατηρείται σημαντικά χαμηλός βαθμός οργάνωσης των παραγωγών.
Η συσπείρωση των παραγωγών σε ομάδες ή οργανώσεις τους βοηθούν να αντιμετωπίσουν από κοινού τις προκλήσεις της αγοράς, να ενισχύσουν τη διαπραγματευτική τους δύναμη – μέσω της αύξησης του όγκου του διαπραγματευόμενου προϊόντος – σε σχέση με την παραγωγή και την εμπορία, να διευρύνουν τον αριθμό των πιθανών αγοραστών και να μειώσουν το ανά παραγωγό κόστος των συλλογικών επενδύσεων. Ως εκ τούτου, το μέτρο υποστηρίζει τη σύσταση των ομάδων και οργανώσεων παραγωγών, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια όπου προκύπτουν πρόσθετες δαπάνες.
Μέχρι σήμερα ιδιαίτερη πρόβλεψη από κοινοτικούς κανονισμούς, υπάρχει για τις παρακάτω κατηγορίες οργανώσεων παραγωγών:
- Οπωροκηπευτικών
- Ελαιοκομικών Προϊόντων
- Μελιού
- Γάλακτος
- Αμπελιού
Σκοπός
Σύμφωνα με τον Καν. 1308/2013 κάθε Οργάνωση / Ομάδα Παραγωγών επιδιώκει συγκεκριμένο σκοπό, ο οποίος μπορεί να περιλαμβάνει τουλάχιστον έναν από τους ακόλουθους στόχους:
- Την εξασφάλιση του προγραμματισμού της παραγωγής και της προσαρμογής της στη ζήτηση, ιδίως από άποψη ποιότητας και ποσότητας.
- Την συγκέντρωση της προσφοράς και τη διάθεση στην αγορά των προϊόντων που παράγονται από τα μέλη τους, μεταξύ άλλων μέσω της προώθησης προϊόντων.
- Τη βελτιστοποίηση του κόστους παραγωγής και την απόδοση των επενδύσεων ως προς τα περιβαλλοντικά πρότυπα και τα πρότυπα καλής διαβίωσης των ζώων, καθώς και τη σταθεροποίηση των τιμών παραγωγού.
- Την διεξαγωγή ερευνών και την ανάπτυξη πρωτοβουλιών με αντικείμενο τις βιώσιμες μεθόδους παραγωγής, τις καινοτόμους πρακτικές, την οικονομική ανταγωνιστικότητα και τις εξελίξεις της αγοράς.
- Την προώθηση και την παροχή τεχνικής βοήθειας για τη χρήση καλλιεργητικών πρακτικών και τεχνικών παραγωγής φιλικών προς το περιβάλλον, καθώς και κατάλληλων πρακτικών και τεχνικών καλής μεταχείρισης των ζώων.
- Την προώθηση και παροχή τεχνικής υποστήριξης για τη χρήση προτύπων παραγωγής, τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και την ανάπτυξη προϊόντων με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης ή προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη ή προϊόντων καλυπτόμενων από εθνικό σήμα ποιότητας.
- Την διαχείριση των υποπροϊόντων και των αποβλήτων, ιδίως για την προστασία της ποιότητας των υδάτων, του εδάφους και του τοπίου και τη διαφύλαξη ή την προώθηση της βιοποικιλότητας.
- Τη συμβολή στη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
- Την ανάπτυξη πρωτοβουλιών στον τομέα της προώθησης και της εμπορίας.
- Την διαχείριση των ταμείων αλληλοβοήθειας.
- Την παροχή της απαραίτητης τεχνικής βοήθειας για τη χρησιμοποίηση των προθεσμιακών αγορών και των ασφαλιστικών συστημάτων.
Οφέλη
Τα οφέλη των παραγωγών που είναι μέλη σε μία Οργάνωση/Ομάδα είναι τα εξής:
- Επίτευξη καλύτερης τιμής για τα προϊόντα τους μέσω κοινών συμφωνιών με εταιρείες και εμπόρους,
- εξασφάλιση ικανοποιητικού εισοδήματος,
- μείωση του κόστους παραγωγής μέσω της κοινής προμήθειας εισροών,
- καλύτερη διαχείριση της παραγωγής,
- από κοινού αντιμετώπιση των προκλήσεων της αγοράς,
- ενίσχυση της δύναμης διαπραγμάτευσης – μέσω της αύξησης του όγκου του διαπραγματευόμενου προϊόντος,
- καλύτερη οργάνωση και προγραμματισμός
- αξιοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων, όπως τα Σχέδια Βελτίωσης ή ο Αναπτυξιακός νόμος,
- δυνατότητα ενίσχυσης μέσω Επιχειρησιακών Προγραμμάτων.
- Αναγνώριση οργανώσεων/ομάδων παραγωγών
Προκειμένου να αναγνωριστεί, η οργάνωση/ομάδα παραγωγών που υποβάλλει αίτηση αναγνώρισης πρέπει να αποτελεί νομική οντότητα ή σαφώς οριζόμενο μέρος νομικής οντότητας η οποία:
- αποτελείται και ελέγχεται από παραγωγούς συγκεκριμένου τομέα,
- συγκροτείται από πρωτοβουλία παραγωγών,
- διαθέτει έναν ελάχιστο αριθμό μελών και/ή καλύπτει μία ελάχιστη ποσότητα ή αξία εμπορεύσιμης παραγωγής, (κριτήρια αναγνώρισης),
- παρέχει εγγυήσεις για την ορθή εκτέλεση των δραστηριοτήτων της από τη σκοπιά τόσο της διάρκειά τους όσο και της αποτελεσματικότητας, της στήριξης των μελών τους με ανθρώπινους, υλικούς και τεχνικούς πόρους, καθώς και, κατά περίπτωση, της συγκέντρωσης της προσφοράς,
- διαθέτει καταστατικό και ειδικό κανονισμό λειτουργίας
Η διαδικασία αναγνώρισης περιλαμβάνει την προετοιμασία του σχετικού φακέλου, συνοδευόμενου από τα απαραίτητα δικαιολογητικά (καταστατικό, ειδικός κανονισμός λειτουργίας, κ.λπ.) και την καταχώρηση της Ο.Π. στο μητρώο μελών των Ο.Π.
Ειδικός κανονισμός λειτουργίας των οργανώσεων/ομάδων παραγωγών
Ο ειδικός κανονισμός λειτουργίας της οργάνωσης παραγωγών επιβάλλει στους παραγωγούς που είναι μέλη της τις ακόλουθες, κυρίως, υποχρεώσεις:
- να διαθέτουν στο εμπόριο το σύνολο της σχετικής παραγωγής τους μέσω της οργάνωσης παραγωγών,
- να εφαρμόζουν τους κανόνες που θεσπίζει η οργάνωση παραγωγών όσον αφορά την παροχή πληροφοριών σχετικά με την παραγωγή, την εμπορία και την προστασία του περιβάλλοντος.
- να είναι μέλη μίας μόνο οργάνωσης παραγωγών για ένα συγκεκριμένο προϊόν της εκμετάλλευσης· με την επιφύλαξη ενδεχόμενης παρέκκλισης που χορήγησε το εμπλεκόμενο κράτος μέλος σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις κατά τις οποίες οι συμβαλλόμενοι παραγωγοί διαθέτουν δύο χωριστές μονάδες παραγωγής σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές.
- να παρέχουν τις πληροφορίες που ζητούν οι οργανώσεις παραγωγών για στατιστικούς σκοπούς.
Ο ειδικός κανονισμός λειτουργίας των οργανώσεων παραγωγών προβλέπει επίσης:
- τις διαδικασίες για τον καθορισμό, την έγκριση και την τροποποίηση των κανόνων που θεσπίζει η Οργάνωση Παραγωγών.
- την υποχρέωση των μελών να καταβάλλουν τις χρηματικές εισφορές που απαιτούνται για τη χρηματοδότηση της οργάνωσης παραγωγών.
- τους κανόνες που εξασφαλίζουν στους παραγωγούς-μέλη τον δημοκρατικό έλεγχο της οργάνωσής τους και των αποφάσεών της.
- κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων των καθηκόντων που απορρέουν από το καταστατικό, ιδίως σε περίπτωση μη καταβολής χρηματικών εισφορών, ή των κανόνων που έχει θεσπίσει η οργάνωση παραγωγών.
- τους κανόνες σχετικά με την αποδοχή νέων μελών, κυρίως όσον αφορά την ελάχιστη διάρκεια της συμμετοχής στην οργάνωση, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη του ενός έτους.
- τους λογιστικούς και οικονομικούς κανόνες που είναι αναγκαίοι για τη λειτουργία της οργάνωσης.